Մեր Դպիրը
Մեր կրթահամալիրում իրականացվող մանկավարժության հայելին է Դպիրը: Դպիրը նաև այդ մանկավարժությունը իրականացնողների հայելին է:
Երբ ուսումնական ծրագրերն ու նախագծերը իրականություն են դառնում, կատարված աշխատանքի հիմնավորումներն էլ իրենց հղումներով անձնական և ուսումնական բլոգներում են, շատ քիչ բան է մնում, որպեսզի այդ ամենը համալրեն Դպիրի «մանկավարժական մոտեցումներ», կամ էլ` «մեթոդական մշակումներ» բաժինները: Առանձնակի հետաքրքրություն են ներկայացնում նաև օտար լեզուներից հայերեն բազմաթիվ թարգմանությունները: Հետաքրքիր է, որ մեր թարգմանիչ-դասավանդողները թարգմանելու համար համացանցի հազարավոր նյութերի մեջ որոնում ուգտնում են հենց իրենց խոհերին, սկզբունքներին, մանկավարժական մոտեցումներին հոգեհարազատ հոդվածներ: Այս առումով նրանք սոսկ թարգմանիչներ չեն: Նրանք թարգմանիչ-դասավանդողներ են, որովհետև թարգմանվող նյութի ընտրությամբ արդեն ցուցաբերել են իրենց մանկավարժական մոտեցումները և շատ են ուզում, որպեսզի մյուս գործընկերներն էլ հաղորդակից լինեն այդ մոտեցումներին:
Այս առումով թարգմանչական մեր ծանր հրետանին ԳևորգՀակոբյանն է: Ամեն ինչ սկսվեց Մարիա Մոնտեսորոից, շարունակությունը իմաստավորվեց ՋոնԴյուիով մինչև որ նա գտավ, իմ կարծիքով մերԳևորգին ամենահոգեհարազատ ՋոնԹեյլորԳատոին: Երբ կարդում եմ այս մանկավարժի հայերեն թարգմանված մտքերը, ինձ թվում է, որ Գևորգ Հակոբյանն է իր հանդարտ ձայնով խոսում իմ ականջներին շատ մոտ: Ահա մի փոքրիկ հատված. «… մենք նորից ունորից մոռանում ենք կոնգրեգացիայի սկզբունքի դասը` մարդը ամբողջական անձ չի լինի, եթե չկարողանա կամավոր միավորվել իրեն հարազատ հոգիների հետ: Միայն ստրուկներին են միասինք շում` առանց նրանց համաձայնությունը հարցնելու»: Երբ մի նոր բան ենք առաջարկում, Գևորգ Հակոբյանը անմիջապես հարցնում է. «Իսկ սովորողների կարծիքը հարցրե՞լ եք”:
ՄարգարիտՍարգսյանն էլ գտել է իր ԴանիելՊենակին` «Ընթերցողի անօտարելի իրավունքը»: Այս անօտարելի իրավունքը Մարգարիտը
շարադրել է իր «Ընթերցանությունը քո իրավունքն է ու ճանաչողության իրական հնարավորությունը», «Երբ ժամանակը թանկ է`մոտեցումը` խնայող» հոդվածներում:
Հաջորդ թարգմանիչ-դասավանդողը, ում մասին կուզեի նշել, ՀասմիկՂազարյանն է: Բայց պետք է նշեմ, որ Հասմիկի գործունեությունը Դպիրում բազմաբնույթ է: Նա և՛ թարգմանիչ-դասավանդող է, և՛ հոդվածագիր հեղինակ, և՛ խմբագիր: Հասմիկի թարգմանչական հետաքրքրություններն էլ են բազմաբնույթ: Բերնար Վերբերի ծանր խոհափիլիսոփայական հասկացությունների բացատրությունները Հասմիկը մեծ վարպետությամբ ու մասնագետ լեզվաբանի հմտությամբ է թարգմանել, բայց ուրախ եմ , որ վերջերս նա ազատվել է այդ ծանրախոհ փլիսոփայից ու սկսել է հետաքրքիր մանկավարժական հոդվածներ թարգմանել: Ասվածի վկայությունն է Իվան Իլլիչի «Դպրոցից ազատագրվելու հեղափոխական ներուժը» ևԲորիս Բիմ Բադի «Ի՞նչ և ինչու՞ ենք սովորեցնում դպրոցում» հոդվածների թարգմանությունները: Այնուամենայնիվ, ինձ համար ավելի հետաքրքիր է կարդալ Հասմիկի հոդվածները լեզվի և հատկապես` գրականության դասավանդման թեմաներով` «Ի պետս քերականության», «Համաշխարհային գրականության փունջը երկու ամսում»: Եվ ընդհանրապես, մերԴպիրը եզակի ու արժեքավոր է, նախևառաջ, մեր դասավանդողների սեփական աշխատանքային փորձը լուսաբանող հոդվածներով: Այս առումով մեզ համար միշտ էլ ոգևորիչ են եղել Աշոտ Բլեյանի Դպիրում հրապարակված հոդվածները:
Այս ուսումնական տարվա սկզբներին`ճիշտ ժամանակին գրվեց ՆունեՄովսիսյանի «Ուսուցման նախագծային մեթոդ» հոդվածը: Նախագծային ուսուցման առաջին տարին էր ու շատերն այդ հոդվածը որպես մեթոդական ուղեցույց օգտագործեցին:
Դպիրին առանձնահատուկ գրավչություն, լրջություն, սթափ մտածողություն ու լայնախոհություն են տալիս ՎահրամԹոքմաջյանի հոդվածները`«Անցյալը հիշեցնում է», «Անցյալի խորխորատներում», «Սահմանափակ հերոսի ընկալումը պատմության դասագրքերում»: Նա չի վախենում դեմ դուրս գալ Հայաստանում իշխող ակադեմիական պատմագրության որոշ կարծրատիպերի ու այդ կարծրատիպերը պաշտպանող պատմագիտական էլիտայի դեմ: Այս հարցով Վահրամը նույնիսկ պայմանագիր է կնքել Բուն TV-ի հետ և 20 թեմաներով նկարահանումներ են լինելու: Այս նախագիծն արդեն դուրս է գալիս Կրթահամալիրի սահմաններից ու համացանցի շնորհիվ կարող է հետաքրքրել ամբողջ աշխարհի հայությանը:
Այս ուսումնական տարվանից սկսած Անահիտ Մելքոնյանը նույնպես որոշել է չգնալ անգլերենի դասավանդման համար ուրիշների բացած հարթ ու լայն պողոտաներով, այլ մի նոր արահետ բացել արհեստն իրենց ապագան ընտրած պատանիների համար` « Նոր տեխնոլոգիաները արհեստում. ոսկերչություն», «Օտար լեզուն մասնագիտական կրթության համատեքստում»:
Մարինե Մկրտչյանի «Ազգային ծեսերին, խաղերին, երգերին`նոր կյանք» հոդվածը իր բազմաթիվ հղումներով մի քանի անգամ եմ կարդացել, իսկ նրա Շիրակի մարզում կատարած ձայնագրությունները «Անձրևաբեր ծեսը Շիրակի մարզում» և «Համբարձումը Շիրակի մարզում» կարելի է անհոգնել լսել տեղի բնակիչների կատարմամբ, ովքեր դրանք լսել են իրենց տատիկներից: Այդ երգերը պարզ են ու անաղարտ: Փաստորեն Մարինեն իր ուժերի ներածին չափով, հոգու ամբողջ նվիրումով ու ինչ-որ ձևով շարունակում է Կոմիտասի գործը, բայց արդեն թվային տեխնիկայի օգնությամբ:
Դպիրի այս տարվա հոդվածների մեջ մի հաճելի հայտնաբերում արեցի` ինձ համար հայտնաբերեցի Մանուշակ Աբրահամյանին և Մարինե Մարտիրոսյանին: Մանուշակ Աբրահամյանի հոդվածը` «Նեթբուքը`ուսումնական գործիք, օգնական և ընկեր» կարող է ուղեցույցի դեր կատարել այն դասավանդողների համար, ովքեր առաջին անգամ են սկսելու 6 տարեկաններին տառաճանաչություն սովորեցնել նեթբուքերով դասարանում: Իսկ Մարինե Մարտիրոսյանն էլ այնքան է նոր, որ իր անունը դեռ գրանցված էլ չէ Դպիրի հեղինակների ցանկում: Անունը գրանցված չէ, բայց արդեն մի շատ հետաքրքիր հոդված ունի` «Ընթերցանության խրախուսման մեթոդները կրտսեր դպրոցում»: Նա իր առջև խնդիրներ է դրել և աշխատել է լուծել դրանք` « Ինչո՞ւէ գրքեր կարդալը լավ, ինչո՞ւ պետք է սովորողին հորդորել կարդալ: Ինչպե՞ս ընթերցանությունը կրտսեր դպրոցականի համար դարձնել հետաքրքիր»: Ընդամենը մի ուսումնական տարի է, որ աշխատում է որպես կրտսեր դպրոցի ընթերցավարուհի, բայց արդեն ուսանելի աշխատանքային փորձ ունի: Ես միշտ էլ այն կարծիքին եմ եղել, որ միայն տարիները չէ որ ապահովում են աշխատանքային ուսանելի փորձը. ամենակարևորը նվիրումն է և պրպտող միտքը: Ահա մի հատված նրա հոդվածից. « Նախ սկսենք նրանից, որ մարդը միշտ է խաղում, իր ողջ կյանքի ընթացքում, թեպետ կարծում է, թե հասուն տարիքում էլ չի խաղում, գործում է հավասարակշռված, բայց, իվերջո, խաղը երբեք չի դադարում, ուղղակի փոխվում է մեկ այլ տեսակի:Փնտրում ես՝ի՞նչ կապ կա խաղի և ընթերցանության միջև. կապ կա, այն էլ` շատ ուղիղ: Եկեք երկու հարց քննարկենք. Ո՞ր գրքերն ենք մենք հիշում տարիներ անց: Հիշում ենք այն գրքերը, որոնց մեջ մենք մեր տեսակն ենքգտել կամ երազանքները, վախերն ենք հաղթահարել, եթե գիրքը իր բովանդակությամբ չի համապատասխանում ո՛չմեր ներկային, ո՛չ հեռավոր ապագայի երազանքներին, ձգտումներին և ո՛չ էլ մեր վախերին, չի տպավորվում մեր մեջ: Կարդում ես գիրքը ու մտնում ես կերպարի մեջ՝ապրում նրա հույզերով, ուրախանում հաջողություններով: Թվում է՝հանգիստ ֆիզիկական վիճակում ենք, կարդում ենք նստած կամ պառկած, բայց միտքը թևածում է` ստիպելով կտրվել իրականությունից: Խաղն ազատ հոգեվիճակ է: Երբ ուսումնական գործընթացի ժամանակ սովորողին ասում ես՝դե եկեք հիմա խաղանք, ի՞նչ է անում նա. մի՞թե չի թռչկոտում, ուրախանում, կարծես իրեն ազատեցին ծանրա շխատանքից, ուրեմն, եթե գործ ունենք երեխայի հետ, պետք է սկսել հենց նրա ազատությունից՝խաղից»
:Մարինեն փնտրված ընթերցավարուհի է:
Ներառական կրթության մասին ծավալուն և ուշագրավ հոդված է գրել Աննա Գանջալյանը` «Ավելի մեծ հոգատարություն կրթական հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաներին»: Աննան այս հոդվածը գրել է Բրիտանական Խորհրդի «Teaching Children with Special Educational Needs (SEN) – կրթական հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաների ուսուցումը» թեմայով առցանց սեմինարին մասնակցելուց հետո: Հոդվածում նա մանրամասն նկարագրել է այդ առցանց սեմինարին քննարկված հարցերը, իրավիճակային խնդիրները և դրանց լուծումները: Հոդվածի վերջում էլ նա մի խնդրի պատասխանը դիտավորյալ կերպով չի տվել` ակնկալելով հոդվածը կարդալուց հետո մեր դասավանդողների հեռակա մասնակցությունը այդ սեմինարին: Ամիսներ են անցել, բայց ոչ մի անդրադարձ, կարծիք չգրանցվեց: Հոդվածի հայերեն տարբերակն ունեցել է 340 ընթերցող, իսկ անգլերենը` 930: Ընդհանրացնելով այս վերջին նկատառումը պետք է ասեմ, որ ցավալիորեն աղքատ է Դպիրում հրապարակված հոդածների «կարծիքներ» բաժինը: Շատ է պատահում, երբ mskh.am-ի առաջին էջում հրապարակված մի որևէ ֆոտոշարքից հետո մեր դասավանդողները չեն զլանում գրառումներ անել «կարծիքներ» բաժնում մոտավորապես այս բովանդակությամբ` «Վայ,էս ինչ սուր աչք ունես… Ինչ լավ ես կարողացել նկատել այդ վայրի գեղեցկությունը…», իսկ մյուս կողմից` քար լռություն, երբ դասավանդողն իր մանկավարժական մոտեցումները, մեթոդական մշակումներն է հուզմունքով ներկայացնում, որոնք ամիսների, մի ամբողջ տարվա կամ էլ` տարիների նվիրումով աշխատանքի արդյունքն է:
Քառալեզու Դպիրը
Կարծում եմ, որ բավականին մեծ աշխատանք է կատարված «Քառալեզու Դպիր» նախագծի իրականացման գործում: 2013-2014 ուստարվա ընթացքում հայերենից անգլերեն է թարգմանվել մեր դասավանդողների գրած 31 հոդված: Մոտավորապես նույնքան էլ ռուսերեն և 16 հոդված էլ թարգմանվել է վրացերեն: Ուրախալի է այն փաստը, որ բավականին մեծ թվով ընթերցողներ են ունենում անգլերեն թարգմանված հոդվածները: Աշխարհն է սկսում ճանաչել մեզ:
Իմ կոչ առաջարկությունը
Սիրելի գործընկեր, ուշադիր կարդա Դպիրում հրապարակվող հոդվածները: Դրանք դու և քո սիրելի գործընկերներն են գրել: Այդ հոդվածներում դու սիրով նկարագրում ես քո իրականացրած նախագիծը, մեթոդական մշակումը, այս կամ այն հարցի վերաբերյալ քո մանկավարժական մոտեցումները և սպասում ես հետադարձ կապի, արձագանքի` լավ թե վատ, քո աշխատանքը լավացնելու մի որևէ առաջարկության: Հավատա, որ նույն ձևով էլ վարվել է քո սիրելի գործընկերը: Առաջին քայլը դու արա ու մեր աշխատանքն ու կյանքը կդառնան ավելի սիրելի ու հետաքրքիր:
Յուրա Գանջալյան
25.05.2014
ganjalyanyura 