Աշխարհում ընդունված մանկավարժական տերմիններ են Ամերիկայում օգտագործվող «տնային ուսուցումը» և եվրոպական երկրներում օգտագործվող «տնային կրթությունը»: Աշխարհի բոլոր առաջադեմ կրթական համակարգեր ունեցող երկրներում տնային ուսուցումը (կրթությունը) դիտվում է որպես այլընտրանք դպրոցական կրթությանը՝ միանգամայն անկախ դպրոցից, նրանում գործող առարկայական ծրագրերից ու տարբեր թեմաների ուսուցման ժամանակացույցից և ուսուցչի դեր են կատարում ծնողներն ու կրկնուսույցները: Այդուհանդերձ, քննարկվող կարգում տնային ուսուցում է առաջարկվում, բայց մեծ կախվածությամբ դպրոցից՝ նրա ուսումնական պլանից, առարկայական ծրագրերից, թեմաների ուսուցման օրացույցային ժամանակացույցից: Այդպես չի լինում: Դրա համար կա հեռավար կրթությունը: Համավարակի ժամանակ նույնիսկ հեռավար ուսուցումը շատ դեպքերում փոխարինվում էր տնային ուսուցմամբ, քանի որ ծնողները նույնպես տանն էին և հնարավոր էր ամբողջությամբ նվիրվել երեխաների ուսումնառության գործընթացին: Այդպիսի մի այլոց փորձի ուսումնասիրություն արեցի 2020 թվականի գարնանը՝ «Ընտանեկան կրթություն. Ինչու տանը սովորելը պետք է լինի ավելի շատ ինքնակարգված և ավելի քիչ՝ կառուցվածքային»:
Ո՞ր դեպքերում են ծնողները նախընտրում տնային ուսուցումը իրենց երեխաների համար միանգամայն ադեկվատ կրթական լիազոր մարմիններ ունեցող երկրներում:
- Երբ ծնողներին չի բավարարում հանրակրթական դպրոցի ուսումնական համակարգը:
- Ծնողները իրենց երեխաների կրթության համար տանը ավելի մեծ հնարավորություններ են տեսնում, քան դպրոցում նրան կարող են տալ:
- Ծնողները ավելի լավ են ճանաչում իրենց երեխաների թույլ և ուժեղ կողմերը, նախասիրությունները և կրկնուսույցների ու ծնողների միասնական ջանքերով կազմվում են սովորողների անհատական ուսումնական պլաններ, որոնք ճշգրտորեն համապատասխանում են սովորողի անհատական պահանջներին, նորը ընկալելու ռիթմին՝ ըստ օժտվածության աստիճանի:
- Ծնողները կարծում են, որ իրենց երեխան տանը ավելի լավ կպատրաստվի հետագայում ինքնուրույն ապրելու և աշխատելու համար:
- Տնային ուսուցումն ընտրած երեխաները զերծ են մնում դպրոցական ուսումնական գործընթացի մարտահրավեր հիշեցնող մրցավազքից, հաճախակի սթրեսային թեստավորումներից, որոշ ոչ գրավիչ ուսումնական առարկաների հոգնեցուցիչ առաջադրանքներից և ավելի շատ ժամանակ է մնում նախասիրած ուսումնական առարկաների ուսումնասիրության համար:
- Նրբազգաց, գերօժտված կամ էլ կրթական հատուկ կարիքներ ունեցող երեխաներն էլ զերծ են մնում իրենց հասակակիցների ահաբեկումներից (bullying):
- Երբ իրենց աշխատանքի բերումով ծնողները հաճախ են փոխում իրենց բնակության վայրը, կամ էլ՝ երկիրը:
- Երբ ծնողը ընտրում է տնային ուսուցումը երեխայի հիվանդության պատճառով:
Այսպիսով պարզեցինք, որ տնային ուսուցման անցնելու պատճառների երեք հիմնական կետերից և 5 ենթակետերից միայն մեկն է վերաբերում երեխայի հիվանդությանը: Պետք է ասել, որ 2-րդ և 3-րդ հիմնական կետերը կարող են բավարարվել նաև հեռավար ուսուցմամբ, բայց ներկայացված կարգի նախագծով հենց միայն 3-րդ կետը անհեթեթ ձևով պարտադրվում է, որ պետք է լինի տնային ուսուցմամբ՝ ոտնահարելով տնային ուսուցման միջազգայնորեն ընդունված նորմերը՝ դպրոցից անկախ լինելը: Անհեթեթություն է նաև այս միտքը, որը գրված է կարգի նախագծի ընդհանուր դրույթների առաջին կետում. « … սովորողների (այսուհետև՝ սովորող) ուսումնառությունը տնային, հիվանդանոցային (այսուհետ՝ տնային պայմաններ) իրականացնելու վերաբերյալ իրավահարաբերությունները»։ Որքան էլ թեթև լինի նախագիծը կազմողի ձեռքը, ինչպե՞ս են հավասարեցնում ու նույնացնում հիվանդանոցային և տնային պայմանները: Այսինքն, յուրաքանչյուր գրված միտք ու դրույթ վերաբերում է նաև հիվանդանոցային պայմաններում բուժվող երեխային: Ինչպե՞ս է հնարավոր հիվանդանոցային պայմաններում պահպանել ուսումնական գործընթացի օրացույցային ժամանակացույցը:
Ես չեմ ուզում մանրամասն դիտարկել ու քննարկել կարգի նախագծի ձևական պահանջները՝ պայմանագրի կնքումը, ժամկետները և այլ ոչ բովանդակային բաներ: Ինձ համար հետաքրքիր է 16-րդ կետը իր 9 ենթակետերով, որոնք վերաբերում են բուն ուսումնական գործընթացին: Երկրորդ ենթակետում գրված է. « … ապահովվում է սովորողների ուսումնառության իրականացումը տանը՝ ներառյալ էլեկտրոնային ուսուցման և հեռավար ուսուցման տեխնոլոգիաների կիրառումը»: Այստեղ ճիշտ կլիներ, որ գրված լիներ «առցանց և հեռավար ուսուցման…», քանի որ հեռավար ուսուցումն էլ էլեկտրոնային է՝ էլեկտրոնային նամակների և ուսումնական բլոգների միջոցով: Պատկերացնու՞մ եք առցանց կամ հեռավար ուսուցում հիվանդանոցային պայմաններում: Առաձին կետում նույնացվել էին հիվանդանոցային և տնային պայմանները:
Այսուհանդերձ, իմ ասելիքի շեշտադրումն այլ է: Ինչու՞ են նախագիծը կազմողները խուսափել «առցանց, հեռավար ուսուցում-ուսումնառություն» տերմիններից: Չէ՞ որ կրթական ծառայություն մատուցելու այս ձևերը ուղղակիորեն կապված են դպրոցի հետ, ինչը ընդունված է նաև միջազգայնորեն, աշխարհի շատ երկրներում: Իսկ հանրակրթության առցանց և հեռավար կազմակերպման կարգ մշակե՞լ է նախարարությունը: Ես նկատի չունեմ համավարակի ժամանակ ժամանակավորապես ընդունված ուղեցույցները: Չէ՞ որ հեռավար ուսուցման կարիք ունեցողները ավելի շատ են, քան հիվանդության պատճառով առկա ուսուցումից հրաժարվողները:
Առաջարկում եմ լրացուցիչ ընթերցանության նյութ, որը ուսանելի կլինի հանրակրթության հեռավար-առցանց ուսուցման կարգ մշակողների համար:
Հեռավար ուսուցման կազմակերպումը հանրակրթությունում (այլոց փորձի ուսումնասիրում)